Trí tuệ nhân tạo (AI) và tác động tới nghề hướng dẫn viên du lịch

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành một trong những công nghệ chủ chốt của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, tác động sâu rộng đến nhiều ngành nghề, bao gồm cả lĩnh vực du lịch và nghề hướng dẫn viên du lịch. Với khả năng xử lý dữ liệu lớn, cá nhân hóa trải nghiệm, và tự động hóa các tác vụ, AI mang lại cả cơ hội lẫn thách thức cho hướng dẫn viên du lịch. Bài viết này sẽ phân tích cách AI ảnh hưởng đến nghề hướng dẫn viên du lịch, từ thay đổi vai trò, yêu cầu kỹ năng, đến triển vọng tương lai, đồng thời liên hệ với các chương trình đào tạo tại Việt Nam, như tại Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội (HUNRE).

1. AI trong ngành du lịch là gì?

AI trong ngành du lịch được ứng dụng để nâng cao trải nghiệm khách hàng, tối ưu hóa vận hành, và hỗ trợ các chuyên gia du lịch. Các công nghệ AI phổ biến bao gồm:

• Chatbot và trợ lý ảo: Cung cấp thông tin du lịch, trả lời câu hỏi, và hỗ trợ đặt vé 24/7 (ví dụ: chatbot của Expedia, Booking.com).
• Phân tích dữ liệu lớn (Big Data): Dự đoán sở thích khách hàng, gợi ý điểm đến, và tối ưu hóa chiến dịch marketing.
• Dịch ngôn ngữ thời gian thực: Hỗ trợ giao tiếp đa ngôn ngữ (như Google Translate, Microsoft Translator).
• Thực tế ảo (VR) và thực tế tăng cường (AR): Tạo trải nghiệm tham quan ảo hoặc cung cấp thông tin trực quan tại điểm đến.
• Cá nhân hóa trải nghiệm: AI phân tích dữ liệu khách hàng để thiết kế hành trình du lịch phù hợp với sở thích cá nhân.

Tại Việt Nam, AI đang được tích hợp vào ngành du lịch thông qua các nền tảng đặt tour trực tuyến, ứng dụng hướng dẫn du lịch thông minh, và các chiến dịch quảng bá du lịch số hóa, phù hợp với Chương trình Chuyển đổi số quốc gia.

2. Tác động của AI tới nghề hướng dẫn viên du lịch

AI mang lại cả cơ hội và thách thức cho hướng dẫn viên du lịch, định hình lại vai trò và cách thức làm việc của họ.

2.1. Cơ hội

• Tăng cường hỗ trợ công việc: AI giúp hướng dẫn viên tiết kiệm thời gian cho các tác vụ lặp lại như trả lời câu hỏi thông thường, lập lịch trình, hoặc tra cứu thông tin. Ví dụ, ứng dụng AI như TripIt có thể tự động tạo lịch trình chi tiết, cho phép hướng dẫn viên tập trung vào việc tương tác với khách.
• Cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng: AI cung cấp dữ liệu về sở thích, thói quen, và lịch sử du lịch của khách, giúp hướng dẫn viên thiết kế các tour độc đáo. Chẳng hạn, AI có thể gợi ý một tour ẩm thực địa phương cho khách yêu thích ăn uống hoặc một hành trình khám phá văn hóa cho khách quan tâm đến lịch sử.
• Hỗ trợ đa ngôn ngữ: Các công cụ dịch ngôn ngữ thời gian thực của AI giúp hướng dẫn viên giao tiếp dễ dàng với khách quốc tế, giảm rào cản ngôn ngữ. Điều này đặc biệt quan trọng tại Việt Nam, nơi du lịch quốc tế đang phát triển mạnh.
• Tăng trải nghiệm thực tế: AR và VR cho phép hướng dẫn viên cung cấp thông tin trực quan sinh động, như tái hiện lịch sử của một di tích qua kính AR hoặc hướng dẫn tham quan ảo trước khi đến điểm đến thực tế.
• Mở rộng cơ hội việc làm: AI tạo ra các vai trò mới, như quản lý nội dung du lịch số, phát triển ứng dụng du lịch, hoặc vận hành các tour thực tế ảo, mở ra cơ hội cho hướng dẫn viên chuyển đổi sang các vị trí công nghệ.

2.2. Thách thức

• Nguy cơ tự động hóa: Các ứng dụng AI như chatbot và trợ lý ảo có thể thay thế hướng dẫn viên trong một số tình huống, đặc biệt với các tour tự động hoặc khách du lịch tự túc. Ví dụ, ứng dụng như Google Maps kết hợp AI có thể cung cấp thông tin điểm đến và dẫn đường mà không cần hướng dẫn viên.
• Yêu cầu kỹ năng mới: Hướng dẫn viên cần thành thạo các công cụ AI, từ sử dụng ứng dụng lập kế hoạch đến quản lý dữ liệu khách hàng. Những người không thích nghi có thể bị tụt hậu trong thị trường lao động.
• Cạnh tranh với trải nghiệm số: Các tour tham quan ảo do AI và VR cung cấp có thể làm giảm nhu cầu đối với các tour truyền thống, đặc biệt trong bối cảnh chi phí thấp hơn và sự tiện lợi của công nghệ.
• Mất yếu tố con người: Dù AI có thể cung cấp thông tin chính xác, nó thiếu sự tương tác cảm xúc và câu chuyện cá nhân mà hướng dẫn viên mang lại. Tuy nhiên, khách hàng ưu tiên trải nghiệm số có thể xem nhẹ giá trị của hướng dẫn viên.

3. Thay đổi trong đào tạo hướng dẫn viên du lịch

Để thích nghi với tác động của AI, các chương trình đào tạo hướng dẫn viên du lịch tại Việt Nam đang được tái cấu trúc, tích hợp các yếu tố công nghệ số. Tại HUNRE, nơi có các ngành liên quan đến du lịch và dịch vụ, những thay đổi này được thể hiện rõ nét:

• Tích hợp công nghệ số vào chương trình học: Sinh viên ngành Du lịch tại HUNRE được học các môn như Ứng dụng AI trong du lịch, Quản lý dữ liệu khách hàng, và Marketing số. Các công cụ như Google Analytics, CRM (Customer Relationship Management), và phần mềm lập kế hoạch tour (Tourplan, TrekkSoft) được đưa vào giảng dạy.
• Thực hành với công nghệ AI: Sinh viên tham gia các dự án thực tế, như thiết kế tour du lịch cá nhân hóa bằng AI hoặc sử dụng AR để xây dựng trải nghiệm tham quan ảo cho các điểm đến như Vịnh Hạ Long, Hội An.
• Hợp tác với doanh nghiệp: HUNRE hợp tác với các công ty lữ hành (Saigontourist, Vietravel) và công ty công nghệ (Viettel, VNPT) để cung cấp các khóa thực tập, nơi sinh viên học cách sử dụng chatbot, ứng dụng du lịch, và phân tích dữ liệu để tối ưu hóa trải nghiệm khách hàng.
• Đào tạo kỹ năng mềm và số: Ngoài kỹ năng công nghệ, HUNRE chú trọng rèn luyện khả năng giao tiếp, kể chuyện, và tương tác cảm xúc để sinh viên duy trì lợi thế cạnh tranh so với AI. Các hội thảo như “Giải mã AI – Hành trang mới cho sinh viên ngành Du lịch – Khách sạn” tại HUNRE giúp sinh viên hiểu rõ cách kết hợp AI với yếu tố con người.

Theo PGS.TS Hoàng Anh Huy – Hiệu trưởng HUNRE, việc đào tạo hướng dẫn viên du lịch trong thời đại số không chỉ tập trung vào công nghệ mà còn nhấn mạnh vào sự sáng tạo và khả năng mang lại trải nghiệm độc đáo, điều mà AI khó có thể thay thế.

4. Giải pháp để hướng dẫn viên du lịch thích nghi với AI

Để tận dụng cơ hội và vượt qua thách thức từ AI, hướng dẫn viên du lịch cần thực hiện các giải pháp sau:

• Học tập và cập nhật công nghệ: Tham gia các khóa học về AI, AR/VR, và phân tích dữ liệu du lịch trên các nền tảng như Coursera, Udemy, hoặc các chương trình đào tạo của hiệp hội du lịch.
• Phát triển kỹ năng độc đáo: Tăng cường khả năng kể chuyện, tương tác văn hóa, và thiết kế trải nghiệm cá nhân hóa để tạo sự khác biệt so với các giải pháp AI.
• Chuyển đổi vai trò: Hướng dẫn viên có thể chuyển sang các vị trí như phát triển nội dung du lịch số, quản lý trải nghiệm khách hàng, hoặc thiết kế tour thực tế ảo.
• Hợp tác với công nghệ: Sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ, chẳng hạn kết hợp chatbot để trả lời câu hỏi cơ bản và tập trung vào việc dẫn tour tại điểm đến.

Các công ty lữ hành và cơ sở đào tạo như HUNRE cũng cần:

• Đầu tư vào công nghệ để hỗ trợ hướng dẫn viên, như cung cấp thiết bị AR hoặc ứng dụng AI cho công việc hàng ngày.
• Xây dựng các chương trình đào tạo liên ngành, kết hợp du lịch, công nghệ, và kinh tế số để chuẩn bị cho sinh viên các kỹ năng đa năng.

5. Tương lai của nghề hướng dẫn viên du lịch trong thời đại AI

AI sẽ không thay thế hoàn toàn hướng dẫn viên du lịch, mà sẽ định hình lại nghề này theo hướng kết hợp giữa công nghệ và yếu tố con người. Trong tương lai:

• Hướng dẫn viên sẽ trở thành “người kể chuyện” và “nhà thiết kế trải nghiệm”, mang lại giá trị cảm xúc và văn hóa mà AI không thể tái tạo.
• Các tour du lịch kết hợp công nghệ (như tham quan với AR hoặc tour ảo kết hợp thực tế) sẽ trở nên phổ biến, đòi hỏi hướng dẫn viên thành thạo cả kỹ năng truyền thống và công nghệ.
• Các vị trí mới như chuyên gia trải nghiệm số, quản lý tour AI, hoặc nhà phát triển nội dung du lịch VR sẽ xuất hiện, mở rộng cơ hội nghề nghiệp.

Tại Việt Nam, với sự phát triển của du lịch thông minh và chuyển đổi số quốc gia, nghề hướng dẫn viên du lịch vẫn giữ vai trò quan trọng, đặc biệt trong việc quảng bá văn hóa và thiên nhiên độc đáo. Các trường như HUNRE, với chương trình đào tạo tích hợp AI và công nghệ số, đang chuẩn bị thế hệ hướng dẫn viên mới, sẵn sàng dẫn đầu trong kỷ nguyên số.

6. Kết luận

AI đang thay đổi nghề hướng dẫn viên du lịch, mang lại cơ hội nâng cao hiệu quả, cá nhân hóa trải nghiệm, và mở rộng vai trò, nhưng cũng đặt ra thách thức về kỹ năng và cạnh tranh với công nghệ. Bằng cách kết hợp công nghệ AI với sự sáng tạo và yếu tố con người, hướng dẫn viên du lịch có thể tạo ra giá trị độc đáo, không thể thay thế. Các chương trình đào tạo tại HUNRE và các trường đại học khác đang đóng vai trò quan trọng trong việc chuẩn bị sinh viên thích nghi với xu thế này. Các bạn trẻ đam mê nghề hướng dẫn viên du lịch hãy trang bị kiến thức công nghệ, rèn luyện kỹ năng giao tiếp, và sẵn sàng trở thành những người dẫn dắt trải nghiệm du lịch trong thời đại số!