Chuyển đổi số Quốc gia: Hành trình đưa Việt Nam vươn tầm trong thời đại số

Chuyển đổi số quốc gia là chiến lược trọng tâm của Việt Nam nhằm hiện đại hóa nền kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0. Đây không chỉ là quá trình ứng dụng công nghệ số vào mọi lĩnh vực mà còn là sự thay đổi toàn diện về tư duy, mô hình quản lý và cách thức vận hành của xã hội. Dưới đây là bài viết chi tiết về chương trình chuyển đổi số quốc gia, với thông tin được tổng hợp từ các nguồn chính thức và thực tiễn.

1. Chuyển đổi số quốc gia là gì?
Chuyển đổi số quốc gia được hiểu là quá trình tích hợp công nghệ số vào các lĩnh vực kinh tế, xã hội, và quản lý nhà nước để tối ưu hóa hiệu quả, tăng cường tính minh bạch và thúc đẩy sự sáng tạo. Theo Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt vào ngày 3/6/2020 (Quyết định số 749/QĐ-TTg), chuyển đổi số tập trung vào ba trụ cột chính:

Chính phủ số: Xây dựng hệ thống quản lý hành chính hiện đại, minh bạch, và hiệu quả thông qua các nền tảng công nghệ.
Kinh tế số: Thúc đẩy ứng dụng công nghệ số trong sản xuất, kinh doanh, và thương mại để nâng cao năng suất và giá trị kinh tế.
Xã hội số: Tạo ra môi trường sống số hóa, nơi người dân dễ dàng tiếp cận dịch vụ công, giáo dục, y tế và các tiện ích trực tuyến.
Mục tiêu lớn nhất của chương trình là đưa Việt Nam trở thành quốc gia số, với nền kinh tế số chiếm 30% GDP và 70% dịch vụ công trực tuyến đạt mức độ 4 (mức cao nhất) vào năm 2030.

2. Các lĩnh vực ưu tiên trong chuyển đổi số quốc gia
Chương trình chuyển đổi số quốc gia xác định 8 lĩnh vực ưu tiên, dựa trên mức độ ảnh hưởng đến đời sống và tiềm năng phát triển, bao gồm:

Y tế: Ứng dụng hồ sơ sức khỏe điện tử, khám chữa bệnh từ xa, và phân tích dữ liệu y tế để nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe.
Giáo dục: Phát triển các nền tảng học trực tuyến, cá nhân hóa giáo dục thông qua công nghệ AI, và đào tạo kỹ năng số cho học sinh, sinh viên.
Tài chính - Ngân hàng: Đẩy mạnh thanh toán không tiền mặt, phát triển các dịch vụ tài chính số (fintech), và ứng dụng blockchain trong giao dịch.
Nông nghiệp: Sử dụng IoT, drone, và dữ liệu lớn để tối ưu hóa sản xuất nông nghiệp thông minh, tăng năng suất và bảo vệ môi trường.
Giao thông vận tải và logistics: Xây dựng hệ thống giao thông thông minh, quản lý chuỗi cung ứng số hóa, và tối ưu hóa vận chuyển.
Năng lượng: Ứng dụng công nghệ số trong quản lý lưới điện thông minh và phát triển năng lượng tái tạo.
Tài nguyên và môi trường: Sử dụng dữ liệu vệ tinh, AI, và blockchain để giám sát tài nguyên thiên nhiên, quản lý chất thải, và bảo vệ môi trường.
Sản xuất công nghiệp: Tự động hóa và số hóa quy trình sản xuất thông qua robot, IoT, và công nghệ in 3D.
3. Tiến độ và thành tựu nổi bật
Tính đến năm 2025, Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận trong hành trình chuyển đổi số:

Chính phủ số: Hơn 60% dịch vụ công trực tuyến đã đạt mức độ 4, với Cổng Dịch vụ công Quốc gia (dichvucong.gov.vn) hỗ trợ hơn 4.000 thủ tục hành chính. Hệ thống thông tin báo cáo quốc gia và các cơ sở dữ liệu quốc gia (dân cư, đất đai, doanh nghiệp) đã được triển khai rộng rãi.
Kinh tế số: Theo Bộ Thông tin và Truyền thông, kinh tế số đóng góp khoảng 16,5% GDP vào năm 2024 và dự kiến đạt 20% vào năm 2025. Các ngành thương mại điện tử, fintech, và công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ, với các doanh nghiệp như Viettel, FPT, VNPT, và các startup như Tiki, Shopee dẫn đầu.
Xã hội số: Tỷ lệ người dân sử dụng Internet đạt hơn 80%, với hơn 70 triệu người dùng smartphone. Các ứng dụng như Zalo, Bluezone, và VNeID đã trở thành công cụ phổ biến trong đời sống hàng ngày.
Giáo dục và đào tạo: Các trường đại học như Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, Đại học Bách khoa Hà Nội đã tích hợp các môn học về Kinh tế số, AI, và dữ liệu lớn vào chương trình đào tạo, đáp ứng nhu cầu nhân lực chất lượng cao.
4. Thách thức và giải pháp
Mặc dù đạt được nhiều thành tựu, chuyển đổi số quốc gia vẫn đối mặt với một số thách thức:

Hạ tầng công nghệ: Mặc dù mạng 5G đã được triển khai, nhưng hạ tầng số ở vùng sâu, vùng xa vẫn còn hạn chế.
Nguồn nhân lực: Thiếu hụt nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực như AI, dữ liệu lớn, và an ninh mạng.
Nhận thức và thói quen: Một bộ phận người dân và doanh nghiệp nhỏ vẫn chưa quen với việc sử dụng các dịch vụ số.
An ninh mạng: Tấn công mạng và rò rỉ dữ liệu đang gia tăng, đòi hỏi đầu tư mạnh mẽ vào bảo mật.
Để giải quyết, Chính phủ đã đề ra các giải pháp trọng tâm:

Đầu tư vào hạ tầng số, đặc biệt là mạng 5G và trung tâm dữ liệu quốc gia.
Đẩy mạnh đào tạo nhân lực số thông qua các chương trình hợp tác với doanh nghiệp và trường đại học, ví dụ như chương trình đào tạo ngành Kinh tế số tại Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội.
Tăng cường truyền thông để nâng cao nhận thức của người dân và doanh nghiệp về lợi ích của chuyển đổi số.
Xây dựng khung pháp lý về dữ liệu số, an ninh mạng, và bảo vệ thông tin cá nhân.
5. Vai trò của ngành Kinh tế số trong chuyển đổi số quốc gia
Ngành Kinh tế số đóng vai trò quan trọng trong việc hiện thực hóa các mục tiêu chuyển đổi số quốc gia. Đây là lĩnh vực đào tạo những chuyên gia có khả năng kết hợp kiến thức kinh tế và công nghệ để:

Phân tích dữ liệu lớn, dự báo thị trường và tối ưu hóa quy trình kinh doanh.
Phát triển các mô hình kinh doanh số như thương mại điện tử, kinh tế chia sẻ, và fintech.
Quản lý các dự án chuyển đổi số trong doanh nghiệp và tổ chức.
Đảm bảo an ninh và hiệu quả trong các giao dịch số, đặc biệt trong tài chính và thương mại.
Tại các trường đại học như Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, ngành Kinh tế số được thiết kế để đáp ứng nhu cầu này, với chương trình đào tạo thực tiễn, liên kết doanh nghiệp, và ứng dụng các công nghệ như AI, blockchain, và dữ liệu lớn. Theo PGS.TS Hoàng Anh Huy – Hiệu trưởng trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, ngành học này không chỉ chuẩn bị cho sinh viên kiến thức mà còn rèn luyện tư duy đổi mới để dẫn dắt sự phát triển kinh tế số.

6. Kết luận
Chuyển đổi số quốc gia là chìa khóa để Việt Nam vươn lên trở thành quốc gia thịnh vượng, hiện đại trong thời đại số. Với sự cam kết mạnh mẽ của Chính phủ, sự tham gia của các doanh nghiệp, trường đại học, và toàn thể người dân, Việt Nam đang từng bước khẳng định vị thế trên bản đồ số hóa toàn cầu. Ngành Kinh tế số, với vai trò đào tạo nhân lực chất lượng cao, sẽ là động lực quan trọng để hiện thực hóa tầm nhìn này. Các bạn trẻ, đặc biệt những ai đang cân nhắc ngành học tại các trường như Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, hãy nắm bắt cơ hội để trở thành một phần của hành trình lịch sử này!

PGS.TS. Hoàng Anh Huy, Hiệu trưởng trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội